İş yerinde işçiye elden ödeme yapılması, yani maaşın elden verilmesi ya da bir kısımın banka, bir kısımın ise elden verilmesi durumunda hukuka aykırılık gerçekleştiren bir uygulama vardır. Bu durum işçiye olumsuz durum oluşturarak çeşitli hak kayıplarına yer açar.
İş hukuku avukatı ücretsiz danışmanlık almak için buraya tıklayarak bizi arayabilirsiniz.
ELDEN ÖDEME NEDİR?
Normal şartlarda işveren işçiye banka hesabı üzerinden ödeme yapmalıdır. Fakat bazı işverenler bu maaş ücretini elden ödeme şeklinde yapmaktadır. Bu durum ise işçi açısından çeşitli mağduriyetlere yol açmakta, işçiyi zora sokmaktadır.
İŞÇİNİN HAKLI NEDENLE FESİH HAKKI
ELDEN ÖDEME YASAĞININ KAPSAMI
21 Mayıs 2016’da yayımlanan Resmi Gazete ’ye göre Ücret, Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair Yönetmelikte yapılan değişiklikle birlikte 5 ve üzerinde işçi çalıştıran işverenin hiçbir şekilde elden ödeme yapamamaktadır.
Bu zorunluluk ise 4 ve altında işçi çalıştıranları kapsamaz. Bu kapsamda 4 ve altında işçi çalıştıran işveren işçinin aylık net maaşının tamamının veya bir kısmının veya geri kalan ödemelerin elden ödenmesi yapılabilir. Fakat bu durum her halükârda riskli olup bazı durumlarda çeşitli yaptırımları getirebilir. İş Hukuku avukatı iletişim için buraya tıklayabilirsiniz.
ELDEN ÖDEME YAPILACAK VE YAPILAMAYACAK HALLER
Aslolan ücretlerin banka üzerinden yapılmasıdır fakat bu durumun bazı istisnaları mevcuttur:
- İşyerinde 4 veya daha az işçi çalışıyorsa, işveren ücret ödemelerini nakit olarak elden yapabilir.
- İşverenin çalıştırdığı işçi sayısı 5 veya daha fazlaysa, ücret ödemeleri elden yapılamaz. Banka yoluyla ödenmesi zorunludur.
- İşyerinin bulunduğu yerde, herhangi bir banka şubesi yoksa ya da banka yoluyla ödeme yapılması imkansızsa ücret elden verilebilir. Ancak bu durumda, ücret PTT aracılığıyla ödenmelidir.
Ödemeler elden yapılsa dahi sigorta primlerinin yatırılması mecburidir. Sigortasız işçi çalıştırmak yasaktır.
ELDEN MAAŞ ÖDEME LİMİTİ VE ŞARTLARI
Elden maaş ödemeye dair bir limit bulunmamaktadır. Genel düzenlemeye göre eğer işçi sayısı 5 ve üzerindeyse işçilerin ödemeleri bankadan yapılmak zorundadır.
MAAŞI VEYA FAZLA MESAİLERİ ELDEN ÖDENEN İŞÇİNİN HAKLARI
İşçinin ücreti elden ödense dahi işçi kıdem tazminatına hak kazanmaktadır. Bu durumun kanıtlanması halinde işçi lehine karar verilerek gerekli şartlar sağlanırsa işçi kıdem tazminatına hak kazanacaktır.
5 veya daha fazla işçi çalışıyorsa bu ücretler banka üzerinden ödenmek mecburiyetindedir. Eğer ücret elden ödeniyorsa bu işçi lehine bir haklı fesih sebebi oluşturacaktır.
İşçi bu durumu ALO 170 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın iletişim birimine bildirerek şikayette bulunabilir. Bu halde inceleme başlatılır ve hukuka aykırılık mevcutsa gerekli işlemler yapılır. Bu inceleme sonucu da mahkemede delil olarak kullanılabilir.
Aynı durumda eğer ücret veya sigorta primleri eksik yatırılıyorsa işçi hizmet tespit davası da açabilir. Bu sayede de işçi mağduriyeti giderilmiş olur. Hizmet tespit davaları kural olarak iş mahkemelerinde açılmaktadır. İş mahkemesi yoksa Asliye Hukuk mahkemesinde dava açılabilir.
Eğer ödemelerin bir kısmı banka, bir kısmı ise elden ödeme şeklinde oluyorsa gerçek ücretin ispatı halinde işçinin alacakları eksik tutara göre değil gerçek ücrete göre ödenmektedir.
ÜCRETİN BİR KISMININ BANKADAN BİR KISMININ ELDEN ÖDENMESİ
İşverenin işçinin maaş ücretinin bir kısmını bankadan, bir kısmını ise elden ödemesi işçinin sigorta primlerinin gerçek ücretin altında ödenmesi halini ortaya koymaktadır. Bu ise son derece hukuka aykırı bir uygulama olup işçi açısından büyük hak kayıplarına sebep olabilmektedir.
ELDEN ÖDEME DURUMUNDA İŞÇİNİN HAKLI FESİH HAKKI
Haklı nedenle fesih sebepleri İş Kanunu’nun 24 ve 25. Maddelerinde düzenlenmektedir. Belirtilen maddeye göre:
- Süresi belirli olsun veya olmasın işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
- Sağlık sebepleri
- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller
- Zorlayıcı sebepler olarak geçmektedir.
Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
- Sağlık sebepleri
- Ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık
- Zorlayıcı sebepler
Olarak geçmektedir.
İşçi açısından ise elden ödeme yapılması iyi niyet kurallarına aykırılık teşkil etmektedir. Bu halde ise işçinin haklı nedenle fesih hali doğar. İşçi eğer isterse derhal haklı fesih hakkını kullanarak işverenden kıdem tazminatı ve diğer alacak ile ücretlerini (fazla mesai, ücret alacağı, yıllık izin ücreti, vs. ücretler) Haklarını talep ederek alabilir.
Bu hallerde işçi ihbar tazminatını talep edemez.
Haklı nedenle işçi iş sözleşmesini feshedebilmesi için işverene bildirimi yapması gerekmektedir. Bu bildirim gerekçeli olmalıdır.
ELDEN ÖDEME NEDENİYLE HAKLI FESİH SONUCU NELER TALEP EDİLEBİLİR?
Haklı fesih sonucunda işçi kıdem tazminatına ve maaşının gerçek ücretini ispatlayabilmesi halinde gerçek ücreti üzerinden diğer işçilik alacaklarını (fazla mesai, ücret alacağı, yıllık izin ücreti, vs. ücretler) Haklarını talep ederek alabilir.
Bu durumun ispat yükü ise işçidedir.
SİGORTA PRİMLERİNİN EKSİK YATIRILMASI VE CEZASI
İşveren her halükarda işçinin sigorta primlerini eksiksiz bir biçimde yatırması gerekmektedir. İşverenin SGK primlerini işçinin aldığı gerçek ücret üzerinden eksiksiz olarak yatırma yükümlülüğünü ihlal etmesi durumunda çeşitli yaptırımlar söz konusu olur. İşveren sigorta primlerini eksik yatırsa da aynı durum geçerli olup ceza alacaktır.
Buna göre; eksik bildirimin yapıldığı her ay için işverene asgari ücretin 2 katı kadar idari para cezası uygulanmaktadır. Oldukça ciddi bir ceza tutarıdır.
İdari para cezasının yanında işverenin ödemediği tespit edilen işçinin eksik primleri de gecikme cezası ve zammı ile birlikte SGK’ya ödenmektedir.
İşverenin ödeyeceği ceza tutarı ise eksik prim ödenen süreye bağlı olarak değişmektedir. Bu durumun göz önüne alınması gerekmektedir.
