Uzm. Dr. Uğur Saraçoğlu, gönüllü bir vericisi olmasına rağmen kan veya doku uyuşmazlığı nedeniyle kendi vericisinden böbrek alamayan hastaların, aynı durumdaki bir başka hasta ve vericisi ile eşleşerek birinin vericisinden diğerinin alıcısına böbrek nakli uygulamasından yıllar itibarıyla daha fazla hastanın yararlanmaya başladığını söyledi. Bu uygulamanın “çapraz nakil” olarak adlandırıldığını vurgulayan Saraçoğlu, “Bu yöntem son yıllarda daha fazla ailenin çaresizliğine çare oldu” dedi.
Değiş tokuş hayatlar
Acıbadem Kent Hastanesi Böbrek Nakli ekibinden Üroloji Uzmanı Dr. Uğur Saraçoğlu, istatistiklere göre ülkede 2002/2023 arasında 52 binden fazla hastanın böbrek nakli olduğunu kaydetti. Yaklaşık 25 bin kronik böbrek yetmezliği hastasının ise nakil beklediğine dikkat çeken Uzm. Dr. Saraçoğlu, şöyle konuştu:
“Böbrek, karaciğer, kalp nakli bekleyen hastalar içinde şüphesiz en şanslı kesim böbrek hastaları. Çünkü tüm zorluklarına karşın diyalizle bir yaşam sürebiliyorlar. Ancak diyaliz tedavisi alan hastaların hayat kalitesi nakil tedavisi yapılanlar kadar iyi değil ve yaşam süreleri daha kısa. Bu hastalar kadavradan ya da canlı vericili nakille makineye bağımlı yaşamaktan kurtuluyorlar. Ama ülkemizde kadavradan bağışlar nakil bekleyen hastaların hepsine umut olamıyor. Burada imdada gönüllü canlı verici adayı (akraba ya da hasta yakını) koşuyor. Ama canlı vericisi olup kan ve dokuları uyuşmadığı için nakil şansını kaybeden hastalar var. Buradaki çaresizliğe de ‘çapraz nakil’, bir başka ifade ile ‘böbrek takası’ çare oluyor.”
Çapraz nakil nedir
Günümüzde yakınları böbrek bağışlamak istediği halde kan grubu uyumsuzluğu olduğu için bu isteğini gerçekleştiremeyen bir grup hasta ve hasta yakını bulunduğuna da dikkat çeken Uzm. Dr. Saraçoğlu sözlerini şöyle sürdürdü:
“Gönüllü bir akraba vericisi ya da yakını olmasına rağmen kan ve doku uyuşmazlığı nedeniyle vericisinden böbrek alamayan hastaların, aynı durumdaki bir başka çift ile eşleşerek birinin vericisinden diğerinin alıcısına böbrek nakli yapılması uygulamasına ‘çapraz nakil’ diyoruz. Her ne kadar kan grubu uyumu olmayan nakil denemeleri yapıldıysa da, başarı şansının daha az olması ve bu tür kan grubu uyumsuz nakillerde kullanılan ilaç ve bakım giderlerinin yüksek olması bu seçeneğin tercih edilmemesine neden oldu. Bu nedenle vericisi olduğu halde böbrek nakli yapılamayan bu hastalarda ‘çapraz nakil’ (takas nakil, böbrek kardeşliği) adı verilen uygulama seçeneğini tercih ediyoruz. Bu yöntem ile verici akraba böbreğini tanımadığı bir başka hastaya vererek kendi yakınını kadavra listesinden çağrılma beklentisinden kurtarır. Ayrıca kadavra beklentisinin uzaması hastayı ölüm dahil kronik böbrek yetmezliğinin ortaya çıkaracağı istenmeyen bir çok sağlık sorunu ile karşı karşıya bırakır ki bu hasta bu uygulama ile uzun dönemde ortaya çıkacak ek sorunlardan kurtulma şansını yakalayacaktır. Kan grubu uyumu olmayan vericilere sahip tüm kronik böbrek yetmezliği hastaları uygun çapraz nakil uygulaması adayıdırlar.”
Çapraz nakil aday listeleri yapılıyor
Öte yandan böbrek yetmezliği hastalığında en iyi tedavi seçeneğinin canlı vericili böbrek nakli operasyonu olduğunu vurgulayan Uzm. Dr. Saraçoğlu, “Kadavradan da böbrek nakli yapabiliyor ama en uzun böbrek ömrü canlı vericili böbrek nakli ile sağlanabiliyor” dedi. Canlı vericili böbrek naklinde de genellikle hastaların birinci ya da ikinci derece akrabalarının gönüllü olduğunu, ama verici ile alıcıların her zaman kan gruplarının, doku tiplerinin uyumlu olmadığını bir kez daha hatırlatan Saraçoğlu, “Biz böyle hastalardan bir havuz, liste oluşturuyor, uygun olanları eşleştirmeye çalışıyoruz. Nitekim hastanemizdeki havuzumuzdan 11 yılda 24 çift yararlandı. Yani 48 hastamız nakil oldu ve diyalizden kurtuldu. Gelecekte, Batı ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde ülke çapında bu eşleşmelerin sağlanarak daha çok sayıda hastaya bu uygulamanın bir seçenek olarak sunulabilmesini diliyoruz. Bununla ilgili bazı çalışmalar olduğunu biliyoruz ve bekliyoruz” ifadelerine yer verdi.