Nevşehir’in Avanos ilçesinde tarihi Hititlere dayandığı bilinen ve birçok kişinin geçim kaynağı olan çanakçılık, kuşaktan kuşağa aktarılmaya çalışılıyor. Asırlardır toprağın sanata dönüştürüldüğü ilçede, artık çanak yapımı el ile değil otomatik makineler ile üretiliyor. İlçede mesleğini kuşaktan kuşağa aktaran çanak ustaları günümüzde çırak bulamıyor.
11 yaşında çırak olarak başladığı mesleğini bütün zorluklara rağmen geleneksel yöntemler ile devam ettirmekte kararlı olan çanak ustası Osman Arkun, dedesinden kalan ve 50 yıldır dönen çanak tezgahında çamura şekil veriyor. Arkun yaptığı açıklamada, "Ben çok küçük yaşlarda dedemin bu tezgahta çanak yaptığını hatırlıyorum. Babam da yanındaydı. Ben de yanlarında çamurla oynarken 10-11 yaşlarındaydım. Daha sonra dedemden babama, babamdan da bana geçen bu atölyede çanak çömlek işiyle uğraşmaya başladım. Her geçen gün işimi ilerlettim" dedi. 20 yıldır çanak çamur ile uğraştığını söyleyen Arkun, "Bu yaşıma kadar çanakla, çömlekle uğraştım. Kendimi mutlu hissediyorum. Çamurla uğraşmak tamamen stresimi alıyor" şeklinde konuştu.
Çırak yetişmiyor
Eskiden her çanak tezgahının başında bir çırak olduğunu söyleyen Arkun, "Eskiden insanlar çanak ustalarının yanına çocuklarını, yeğenlerini gönderiyorlardı. Yetişen çıraklar ileride usta oluyordu. Günümüzde üretimler fabrikasyon olduğu için modern makineler çıktı. Bu nedenle işimiz çok gerilemeye başladı" dedi.
"Çömlek yapamayana kız vermezlerdi"
Avanos bölgesinde yaşayan gençlerin evlenebilmek için testi yapımını öğrenmeleri gerektiğini söyleyen çanak ustası Osman Arkun, "Eskilerde su tesisi yapmayana kız vermezlerdi. Kız istemeye giderken ’çocuğunuz testi yapabiliyor mu’ diye sorarlar ve testi yaptırırlardı. Kızın babası eğer testi yapabiliyorsa kızı veriyordu. Artık bunlar çok eskide kaldı" diye konuştu.
Mutfakta kullanılabilecek birçok ürünü yaptıklarını ve toprağın günümüzde kullanılan birçok ürüne göre daha sağlıklı olduğunu belirten Arkun, "Yaptığımız ürünler toprak olarak kaldığı için, içinde herhangi bir kanserojen madde bulunmuyor. Son zamanlarda toprak ürünler daha çok ilgi görmeye başladı. Çünkü plastik, cam gibi ürünler tamamen kimyasallarla yapılıyor. Toprağımız bu bölgeye has bir topraktır. Kapadokya bölgesine özgü topraktır. Ürünlerimiz tek çeşit toprakla olmuyor. Biz bunu üç dört çeşit topraklarla belli oranlarda havuzlarımıza karıştırıyoruz. 10-15 gün dinlenen çamurlar daha sonra tezgahlarda işlenmeye başlıyor" ifadelerini kullandı.
Çanak yapımının eğlenceli bir iş olduğunu söyleyen Arkun, "Bizim işimiz çok güzel, eğlenceli ve sanatsal bir iş. Çünkü böyle baktığımız zaman bu işe ilgi gerçekten çok. Bu nedenle yeni yetişenlere bu işlerle uğraşmasını tavsiye ederim. Ben kendim şu an genç olmama rağmen çok mutluyum. Yeni yetişen arkadaşlara, gençlere, abilerime, kardeşlerime bu işlerle uğraşmalarını tavsiye ederim. Şu an bizim Kapadokya bölgesinde bütün turistlerin ilgi odağı. Bölgeye gelen her turist bunu denemek istiyor. Yani bu tezgâha oturup, bu çamurla bütünleşmek istiyor. Çok da mutlu oluyorlar" dedi.